بررسی مبانی و آسیب‌های روش تفسیر علمی

چکیده

تلاش­ها همواره برای فهم آیات قرآن کریم وجود داشته است. برخی برای فهم آن راه تعقلی و فلسفی را در پیش گرفتند. برخی به ­معرفت شهودی روی آوردند و برخی با تمسک با آیات (آفاقی و انفسی) با دید روش علمی قرآن کریم را مورد مطالعه قرار داده‌اند. هدف از روش تفسیر علمی قرآن کریم توضيح‌دادن آيات قرآن به وسيلۀ علوم جدید است. منظور از علوم در اين‌جا علوم تجربى است؛ يعنى علومی­كه با شيوۀ امتحان و تجربه (آزمايش و خطا) درستى و يا نادرستى نظريات و قوانين حاكم بر طبيعت را بررسى می­كند. این روش از زمان­های دور آغاز گردیده و تا کنون ادامه دارد و از اهمیت خاص نیز برخوردار است و در اصل پذیرش و اعتبارآن اختلاف وجود دارد؛ ولی همیشه پله به نفع موافقان سنگینی می­کند؛ هرچند اکثریت دانشمندان اسلامی در پذیرش آن اتفاق نظر داشته وآن را یکی از روش‌های مهم تفسیری دانسته‌اند؛ اما در شیوۀ استفاده و برداشت آن دقیقا دیدگاه‌های گوناگون را مطرح نموده‌اند. برخی دیگر تفسیر علمی را به معنای استخدام علوم برای فهم بهتر آیات قرآن کریم و اثبات اعجاز علمی قرآن دانسته‌اند. هرکدام برای اثبات مدعای شان دلایلی را ذکر نموده‌اند. تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی  از آسیب‌های روش تفسیر علمی که ناشی از زیاده‌روی و افراط در این نوع تفسیر است، نیز هشدار داده است.  یافته‌های تحقیق  نشان می­دهد که دانشمندان علوم قرآنی برای آن مبانی اساسی همچون قرآن‌محوری، تفاوت حیطۀ معارف دینی و بشری، استناد به قوانین قطعی، عدم مخالفت با مضامین مسلم شرعی و پرهیز از متهم‌نمودن امت اسلامی به جهالت را به هدف ملاک و معیار اعتبار این روش تعیین نموده‌اند.